|
|
Metamorphoses * Метаморфози
Превод:
Златното магаре, Г. Батаклиев и П. Радев, Народна култура, "Хермес", 1984
|
|
| двуезичен | оригинал | превод |
|
[1] At ego tibi sermone isto Milesio varias
fabulas conseram auresque tuas benivolas lepido susurro permulceam
modo si papyrum Aegyptiam argutia Nilotici calami inscriptam non
spreveris inspicere — , figuras fortunasque hominum in alias imagines
conversas et in se rursus mutuo nexu refectas ut mireris. Exordior.
"Quis ille?" Paucis accipe. Hymettos Attica et Isthmos Ephyrea et
Taenaros Spartiatica, glebae felices aeternum libris felicioribus
conditae, mea vetus prosapia est; ibi linguam Atthidem primis pueritiae
stipendiis merui. Mox in urbe Latia advena studiorum Quiritium
indigenam sermonem aerumnabili labore nullo magistro praeeunte
aggressus excolui. En ecce praefamur veniam, siquid exotici ac forensis
sermonis rudis locutor offendero. Iam haec equidem ipsa vocis immutatio
desultoriae scientiae stilo quem accessimus respondet. Fabulam
Graecanicam incipimus. Lector intende: laetaberis.
|
|
|
|
[2] Thessaliam — nam et illic originis maternae
nostrae fundamenta a Plutarcho illo inclito ac mox Sexto philosopho
nepote eius prodita gloriam nobis faciunt — eam Thessaliam ex negotio
petebam. Postquam ardua montium ac lubrica vallium et roscida cespitum
et glebosa camporum <emenus> emersi, in equo indigena peralbo
vehens iam eo quoque admodum fesso, ut ipse etiam fatigationem
sedentariam incessus vegetatione discuterem in pedes desilio, equi
sudorem <fronte detergeo>, frontem curiose exfrico, auris
remulceo, frenos detraho, in gradum lenem sensim proveho, quoad
lassitudinis incommodum alvi solitum ac naturale praesidium eliquaret.
Ac dum is ientaculum ambulatorium prata quae praeterit ore in latus
detorto pronus adfectat, duobus comitum qui forte paululum processerant
tertium me facio. Ac dum ausculto quid sermonibus agitarent, alter
exserto cachinno: "Parce" inquit "in verba ista haec tam absurda tamque
immania mentiendo." Isto accepto sititor alioquin novitatis: "Immo
vero" inquam "impertite sermonem non quidem curiosum sed qui velim
scire vel cuncta vel certe plurima; simul iugi quod insurgimus
aspritudinem fabularum lepida iucunditas levigabit."
|
|
|
|
[3] At ille qui coeperat: "Ne" inquit "istud
mendacium tam verum est quam siqui velit dicere magico susurramine
amnes agiles reverti, mare pigrum conligari, ventos inanimes exspirare,
solem inhiberi, lunam despumari, stellas evelli, diem tolli, noctem
teneri." Tunc ego in verba fidentior: "Heus tu" inquam "qui sermonem
ieceras priorem, ne pigeat te vel taedeat reliqua pertexere", et ad
alium: "Tu vero crassis auribus et obstinato corde respuis quae
forsitan vere perhibeantur. Minus hercule calles pravissimis
opinionibus ea putari mendacia quae vel auditu nova vel visu rudia vel
certe supra captum cogitationis ardua videantur; quae si paulo
accuratius exploraris, non modo compertu evidentia verum etiam factu
facilia senties.
|
|
|
|
[4] Ego denique vespera, dum polentae caseatae
modico secus offulam grandiorem in convivas aemulus contruncare gestio,
mollitie cibi glutinosi faucibus inhaerentis et meacula spiritus
distinentis minimo minus interii. Et tamen Athenis proxime et ante
Poecilen porticum isto gemino obtutu circulatorem aspexi equestrem
spatham praeacutam mucrone infesto devorasse, ac mox eundem,
invitamento exiguae stipis venatoriam lanceam, qua parte minatur
exitium, in ima viscera condidisse. Et ecce pone lanceae ferrum, qua
bacillum inversi teli ad occipitium per ingluviem subit, puer in
mollitiem decorus insurgit inque flexibus tortuosis enervam et exossam
saltationem explicat cum omnium qui aderamus admiratione: diceres dei
medici baculo, quod ramis semiamputatis nodosum gerit, serpentem
generosum lubricis amplexibus inhaerere. Sed iam cedo tu sodes, qui
coeperas, fabulam remetire. Ego tibi solus haec pro isto credam, et
quod ingressui primum fuerit stabulum prandio participabo. Haec tibi
merces posita est."
|
|
|
|
[5] At ille: "Istud quidem quod polliceris aequi
bonique facio, verum quod inchoaveram porro exordiar. Sed tibi prius
deierabo solem istum omnividentem deum me vera comperta memorare, nec
vos ulterius dubitabitis si Thessaliae proximam civitatem perveneritis,
quod ibidem passim per ora populi sermo iactetur quae palam gesta sunt.
Sed ut prius noritis cuiatis sim, qui sim: <Aristomenes sum>,
Aegiensis; audite et quo quaestu me teneam: melle vel caseo et huiusce
modi cauponarum mercibus per Thessaliam Aetoliam Boeotiam ultro citro
discurrens. Comperto itaque Hypatae, quae civitas cunctae Thessaliae
antepollet, caseum recens et sciti saporis admodum commodo pretio
distrahi, festinus adcucurri id omne praestinaturus. Sed ut fieri
adsolet, sinistro pede profectum me spes compendii frustrata est: omne
enim pridie Lupus negotiator magnarius coemerat. Ergo igitur inefficaci
celeritate fatigatus commodum vespera oriente ad balneas processeram.
|
|
|
|
[6] Ecce Socraten contubernalem meum conspicio.
Humi sedebat scissili palliastro semiamictus, paene alius lurore ad
miseram maciem deformatus, qualia solent fortunae decermina stipes in
triviis erogare. Hunc talem, quamquam necessarium et summe cognitum,
tamen dubia mente propius accessi. "Hem," inquam "mi Socrates, quid
istud? Quae facies? Quod flagitium? At vero domi tuae iam defletus et
conclamatus es, liberis tuis tutores iuridici provincialis decreto
dati, uxor persolutis feralibus officiis luctu et maerore diuturno
deformata, diffletis paene ad extremam captivitatem oculis suis, domus
infortunium novarum nuptiarum gaudiis a suis sibi parentibus hilarare
compellitur. At tu hic larvale simulacrum cum summo dedecore nostro
viseris." "Aristomene", inquit "ne tu fortunarum lubricas ambages et
instabiles incursiones et reciprocas vicissitudines ignoras", et cum
dicto sutili centunculo faciem suam iam dudum punicantem prae pudore
obtexit ita ut ab umbilico pube tenus cetera corporis renudaret. Nec
denique perpessus ego tam miserum aerumnae spectaculum iniecta manu ut
adsurgat enitor.
|
|
|
|
[7] At ille, ut erat, capite velato: "Sine, sine"
inquit "fruatur diutius tropaeo Fortuna quod fixit ipsa." Effeci
sequatur, et simul unam e duabus laciniis meis exuo eumque propere
vestio dicam an contego et ilico lavacro trado. Quod unctui, quod
tersui, ipse praeministro, sordium enormem eluviem operose effrico;
probe curato ad hospitium lassus ipse fatigatum aegerrime sustinens
perduco, lectulo refoveo, cibo satio, poculo mitigo, fabulis permulceo.
Iam adlubentia proclivis est sermonis et ioci et scitum etiam cavillum,
iam dicacitas timida, cum ille imo de pectore cruciabilem suspiritum
ducens dextra saevientem frontem replaudens: "Me miserum" infit "qui
dum voluptatem gladiatorii spectaculi satis famigerabilis consector in
has aerumnas incidi. Nam, ut scis optime, secundum quaestum Macedoniam
profectus, dum mense decimo ibidem attentus nummatior revortor, modico
prius quam Larissam accederem, per transitum spectaculum obiturus in
quadam avia et lacunosa convalli a vastissimis latronibus obsessus
atque omnibus privatus tandem evado, et utpote ultime adfectus ad
quandam cauponam Meroen, anum sed admodum scitulam, devorto, eique
causas et peregrinationis diuturnae et domuitionis anxiae et
spoliationis [diuturnae et dum] miserae refero; quae me nimis quam
humane tractare adorta cenae gratae atque gratuitae ac mox urigine
percita cubili suo adplicat. Et statim miser, ut cum illa adquievi, ab
unico congressu annosam ac pestilentem con<suetudinem> contraho
et ipsas etiam lacinias quas boni latrones contegendo mihi concesserant
in eam contuli, operulas etiam quas adhuc vegetus saccariam faciens
merebam, quoad me ad istam faciem quam paulo ante vidisti bona uxor et
mala fortuna perduxit."
|
|
|
|
[8] "Pol quidem tu dignus" inquam "es extrema
sustinere, si quid est tamen novissimo extremius, qui voluptatem
Veneriam et scortum scorteum Lari et liberis praetulisti." At ille
digitum a pollice proximum ori suo admovens et in stuporem attonitus
"Tace, tace" inquit et circumspiciens tutamenta sermonis: "Parce"
inquit "in feminam divinam, nequam tibi lingua intemperante noxam
contrahas." "Ain tandem?" inquam. "Potens illa et regina caupona quid
mulieris est?" "Saga" inquit "et divina, potens caelum deponere, terram
suspendere, fontes durare, montes diluere, manes sublimare, deos
infimare, sidera exstinguere, Tartarum ipsum inluminare." "Oro te"
inquam "aulaeum tragicum dimoveto et siparium scaenicum complicato et
cedo verbis communibus." "Vis" inquit "unum vel alterum, immo plurima
eius audire facta? Nam ut se ament afflictim non modo incolae verum
etiam Indi vel Aethiopes utrique vel ipsi Anticthones, folia sunt artis
et nugae merae. Sed quod in conspectu plurium perpetravit, audi.
|
|
|
|
[9] Amatorem suum, quod in aliam temerasset, unico
verbo mutavit in feram castorem, quod ea bestia captivitatis metuens ab
insequentibus se praecisione genitalium liberat, ut illi quoque simile
[quod venerem habuit in aliam] proveniret. Cauponem quoque vicinum
atque ob id aemulum deformavit in ranam, et nunc senex ille dolium
innatans vini sui adventores pristinos in faece submissus officiosis
roncis raucus appellat. Alium de foro, quod adversus eam locutus esset,
in arietem deformavit, et nunc aries ille causas agit. Eadem amatoris
sui uxorem, quod in eam dicacule probrum dixerat iam in sarcina
praegnationis obsaepto utero et repigrato fetu perpetua praegnatione
damnavit, et ut cuncti numerant, iam octo annorum onere misella illa
velut elephantum paritura distenditur.
|
|
|
|
[10] Quae cum subinde ac multi nocerentur,
publicitus indignatio percrebuit statutumque ut in eam die altera
severissime saxorum iaculationibus vindicaretur. Quod consilium
virtutibus cantionum antevortit et ut illa Medea unius dieculae a
Creone impetratis indutiis totam eius domum filiamque cum ipso sene
flammis coronalibus deusserat, sic haec devotionibus sepulchralibus in
scrobem procuratis, ut mihi temulenta narravit proxime, cunctos in suis
sibi domibus tacita numinum violentia clausit, ut toto biduo non
claustra perfringi, non fores evelli, non denique parietes ipsi
quiverint perforari, quoad mutua hortatione consone clamitarent quam
sanctissime deierantes sese neque ei manus admolituros, et si quis
aliud cogitarit salutare laturos subsidium. Et sic illa propitiata
totam civitatem absolvit. At vero coetus illius auctorem nocte
intempesta cum tota domo, id est parietibus et ipso solo et omni
fundamento, ut erat, clausa ad centesimum lapidem in aliam civitatem
summo vertice montis exasperati sitam et ob id ad aquas sterilem
transtulit. Et quoniam densa inhabitantium aedificia locum novo hospiti
non dabant, ante portam proiecta domo discessit."
|
|
|
|
[11] "Mira" inquam "nec minus saeva, mi Socrates,
memoras. Denique mihi quoque non parvam incussisti sollicitudinem, immo
vero formidinem, iniecto non scrupulo sed lancea, ne quo numinis
ministerio similiter usa sermones istos nostros anus illa cognoscat.
Itaque maturius quieti nos reponamus et somno levata lassitudine noctis
antelucio aufugiamus istinc quam pote longissime." Haec adhuc me
suadente insolita vinolentia ac diuturna fatigatione pertentatus bonus
Socrates iam sopitus stertebat altius. Ego vero adducta fore
pessulisque firmatis grabatulo etiam pone cardinem supposito et probe
adgesto super eum me recipio. Ac primum prae metu aliquantisper vigilo,
dein circa tertiam ferme vigiliam paululum coniveo. Commodum quieveram,
et repente impulsu maiore quam ut latrones crederes ianuae reserantur
immo vero fractis et evolsis funditus cardinibus prosternuntur.
Grabatus alioquin breviculus et uno pede mutilus ac putris impetus
tanti violentia prosternitur, me quoque evolutum atque excussum humi
recidens in inversum cooperit ac tegit.
|
|
|
|
[12] Tunc ego sensi naturalitus quosdam affectus
in contrarium provenire. Nam ut lacrimae saepicule de gaudio prodeunt,
ita et in illo nimio pavore risum nequivi continere de Aristomene
testudo factus. Ac dum in fimum deiectus obliquo aspectu quid rei sit
grabatuli sollertia munitus opperior, video mulieres duas altioris
aetatis; lucernam lucidam gerebat una, spongiam et nudum gladium
altera. Hoc habitu Socratem bene quietum circumstetere. Infit illa cum
gladio: "Hic est, soror Panthia, carus Endymion, hic Catamitus meus,
qui diebus ac noctibus inlusit aetatulam meam, hic qui meis amoribus
subterhabitis non solum me diffamat probris verum etiam fugam instruit.
At ego scilicet Ulixi astu deserta vice Calypsonis aeternam solitudinem
flebo." Et porrecta dextera meque Panthiae suae demonstrato: "At hic
bonus" inquit "consiliator Aristomenes, qui fugae huius auctor fuit et
nunc morti proximus iam humi prostratus grabattulo subcubans iacet et
haec omnia conspicit, impune se laturum meas contumelias putat. Faxo
eum sero, immo statim, immo vero iam nunc, ut et praecedentis
dicacitatis et instantis curiositatis paeniteat."
|
|
|
|
[13] Haec ego ut accepi, sudore frigido miser
perfluo, tremore viscera quatior, ut grabattulus etiam succussu meo
inquietus super dorsum meum palpitando saltaret. At bona Panthia: "Quin
igitur", inquit "soror, hunc primum bacchatim discerpimus vel membris
eius destinatis virilia desecamus?" Ad haec Meroe - sic enim reapse
nomen eius tunc fabulis Socratis convenire sentiebam -: "Immo" ait
"supersit hic saltem qui miselli huius corpus parvo contumulet humo,"
et capite Socratis in alterum dimoto latus per iugulum sinistrum capulo
tenus gladium totum ei demergit et sanguinis eruptionem utriculo admoto
excipit diligenter, ut nulla stilla compareret usquam. Haec ego meis
oculis aspexi. Nam etiam, ne quid demutaret, credo, a victimae
religione, immissa dextera per vulnus illud ad viscera penitus cor
miseri contubernalis mei Meroe bona scrutata protulit, cum ille impetu
teli praesecata gula vocem immo stridorem incertum per vulnus
effunderet et spiritum rebulliret. Quod vulnus, qua maxime patebat,
spongia offulciens Panthia: "Heus tu" inquit "spongia, cave in mari
nata per fluvium transeas." His editis abeunt <et una> remoto
grabattulo varicus super faciem meam residentes vesicam exonerant,
quoad me urinae spurcissimae madore perluerent.
|
|
|
|
[14] Commodum limen evaserant, et fores ad
pristinum statum integrae resurgunt: cardines ad foramina residunt,
<ad> postes [ad] repagula redeunt, ad claustra pessuli recurrunt.
At ego, ut eram, etiam nunc humi proiectus inanimis nudus et frigidus
et lotio perlutus, quasi recens utero matris editus, immo vero
semimortuus, verum etiam ipse mihi supervivens et postumus vel certe
destinatae iam cruci candidatus : "Quid" inquam "me fiet, ubi iste
iugulatus mane paruerit? Cui videbor veri similia dicere proferens
vera? "Proclamares saltem suppetiatum, si resistere vir tantus mulieri
nequibas. Sub oculis tuis homo iugulatur, et siles? Cur autem te simile
latrocinium non peremit? Cur saeva crudelitas vel propter indicium
sceleris arbitro pepercit? Ergo, quoniam evasisti mortem, nunc illo
redi." Haec identidem mecum replicabam, et nox ibat in diem. Optimum
itaque factu visum est anteluculo furtim evadere et viam licet trepido
vestigio capessere. Sumo sarcinulam meam, subdita clavi pessulos
reduco; at illae probae et fideles ianuae, quae sua sponte reseratae
nocte fuerant, vix tandem et aegerrime tunc clavis suae crebra
immissione patefiunt.
|
|
|
|
[15] Et "Heus tu, ubi es?" inquam; "valvas
stabuli absolve, antelucio volo ire." Ianitor pone stabuli ostium humi
cubitans etiam nunc semisomnus: "Quid? Tu" inquit "ignoras latronibus
infestari vias, qui hoc noctis iter incipis? Nam etsi tu alicuius
facinoris tibi conscius scilicet mori cupis, nos cucurbitae caput non
habemus ut pro te moriamur." "Non longe" inquam "lux abest. Et
praeterea quid viatori de summa pauperie latrones auferre possunt? An
ignoras, inepte, nudum nec a decem palaestritis despoliari posse?" Ad
haec ille marcidus et semisopitus in laterum latus revolutus: "Unde
autem" inquit "scio an convectore illo tuo, cum quo sero devorteras,
iugulato fugae mandes praesidium?" Illud horae memini me terra
dehiscente ima Tartara inque his canem Cerberum prorsus esurientem mei
prospexisse. Ac recordabar profecto bonam Meroen non misericordia
iugulo meo pepercisse, sed saevitia cruci me reservasse.
|
|
|
|
[16] In cubiculum itaque reversus de genere
tumultuario mortis mecum deliberabam. Sed cum nullum alium telum
mortiferum Fortuna quam solum mihi grabattulum subministraret, "Iam iam
grabattule" inquam "animo meo carissime, qui mecum tot aerumnas
exantlasti conscius et arbiter quae nocte gesta sunt, quem solum in meo
reatu testem innocentiae citare possum, tu mihi ad inferos festinanti
sumministra telum salutare," et cum dicto restim, qua erat intextus,
adgredior expedire ac tigillo, quod fenestrae subditum altrinsecus
prominebat, iniecta atque obdita parte funiculi et altera firmiter in
nodum coacta ascenso grabattulo ad exitium sublimatus et immisso capite
laqueum induo. Sed dum pede altero fulcimentum quo sustinebar repello,
ut ponderis deductu restis ad ingluviem adstricta spiritus officia
discluderet, repente putris alioquin et vetus funis dirumpitur, atque
ego de alto recidens Socraten - nam iuxta me iacebat - superruo cumque
eo in terram devolvor.
|
|
|
|
[17] Et ecce in ipso momento ianitor introrumpit
exserte clamitans: "Ubi es tu qui alta nocte festinabas et nunc stertis
involutus?" Ad haec nescio an casu nostro an illius absono clamore
experrectus Socrates exsurgit prior et "Non" inquit "inmerito
stabularios hos omnes hospites detestantur. Nam iste curiosus dum
inportune irrumpit — credo studio rapiendi aliquid — clamore vasto
marcidum alioquin me altissimo somno excussit." Emergo laetus atque
alacer insperato gaudio perfusus et: "Ecce, ianitor fidelissime, comes
[et pater meus] et frater meus, quem nocte ebrius occisum a me
calumniabaris", et cum dicto Socraten deosculabar amplexus. At ille,
odore alioquin spurcissimi humoris percussus quo me Lamiae illae
infecerant, vehementer aspernatur: "Apage te" inquit "fetorem extremae
latrinae", et causas coepit huius odoris comiter inquirere. At ego
miser adficto ex tempore absurdo ioco in alium sermonem intentionem
eius denuo derivo et iniecta dextra: "Quin imus" inquam "et itineris
matutini gratiam capimus?" Sumo sarcinulam et pretio mansionis
stabulario persoluto capessimus viam.
|
|
|
|
[18] Aliquantum processeramus, et iam iubaris
exortu cuncta conlustrantur. Et ego curiose sedulo arbitrabar iugulum
comitis, qua parte gladium delapsum videram, et mecum: "Vesane," aio
"qui poculis et vino sepultus extrema somniasti. Ecce Socrates integer
sanus incolumis. Ubi vulnus? Spongia <ubi>? Ubi postremo cicatrix
tam alta, tam recens?" Et ad illum: "Non" inquam "immerito medici fidi
cibo et crapula distentos saeva et gravia somniare autumant: mihi
denique, quod poculis vesperi minus temperavi, nox acerba diras et
truces imagines obtulit, ut adhuc me credam cruore humano aspersum
atque impiatum." Ad haec ille subridens: "At tu" inquit "non sanguine
sed lotio perfusus es. Verum tamen et ipse per somnium iugulari visus
sum mihi, nam et iugulum istum dolui et cor ipsum mihi avelli putavi,
et nunc etiam spiritu deficior et genua quatior et gradu titubo et
aliquid cibatus refovendo spiritu desidero." "En" inquam "paratum tibi
adest ientaculum", et cum dicto manticam meam humero exuo, caseum cum
pane propere ei porrigo, et "Iuxta platanum istam residamus" aio.
|
|
|
|
[19] Quo facto et ipse aliquid indidem sumo
eumque avide essitantem aspiciens aliquanto intentiore macie atque
pallore buxeo deficientem video. Sic denique eum vitalis color
turbaverat ut mihi prae metu, nocturnas etiam Furias illas imaginanti,
frustulum panis quod primum sumpseram quamvis admodum modicum mediis
faucibus inhaereret ac neque deorsum demeare neque sursum remeare
posset. Nam et brevitas ipsa commeantium metum mihi cumulabat. Quis
enim de duobus comitum alterum sine alterius noxa peremptum crederet?
Verum ille, ut satis detruncaverat cibum, sitire inpatienter coeperat;
nam et optimi casei bonam partem avide devoraverat, et haud ita longe
radices platani lenis fluvius in speciem placidae paludis ignavus ibat
argento vel vitro aemulus in colorem. "En" inquam "explere latice
fontis lacteo." Adsurgit et oppertus paululum pleniorem ripae marginem
complicitus in genua adpronat se avidus adfectans poculum. Necdum satis
extremis labiis summum aquae rorem attigerat, et iugulo eius vulnus
dehiscit in profundum patorem et illa spongia de eo repente devolvitur
eamque parvus admodum comitatur cruor. Denique corpus exanimatum in
flumen paene cernuat, nisi ego altero eius pede retento vix et aegre ad
ripam superiorem adtraxi, ubi defletum pro tempore comitem misellum
arenosa humo in amnis vicinia sempiterna contexi. Ipse trepidus et
eximie metuens mihi per diversas et avias solitudines aufugi et quasi
conscius mihi caedis humanae relicta patria et lare ultroneum exilium
amplexus nunc Aetoliam novo contracto matrimonio colo."
|
|
|
|
[20] Haec Aristomenes. At ille comes eius, qui
statim initio obstinata incredulitate sermonem eius respuebat: "Nihil"
inquit "hac fabula fabulosius, nihil isto mendacio absurdius", et ad me
conversus: "Tu autem" inquit "vir ut habitus et habitudo demonstrat
ornatus accedis huic fabulae?" "Ego vero" inquam "nihil impossibile
arbitror, sed utcumque fata decreverint ita cuncta mortalibus
provenire: nam et mihi et tibi et cunctis hominibus multa usu venire
mira et paene infecta, quae tamen ignaro relata fidem perdant. Sed ego
huic et credo hercules et gratas gratias memini, quod lepidae fabulae
festivitate nos avocavit, asperam denique ac prolixam viam sine labore
ac taedio evasi. Quod beneficium etiam illum vectorem meum credo
laetari, sine fatigatione sui me usque ad istam civitatis portam non
dorso illius sed meis auribus pervecto."
|
|
|
|
[21] Is finis nobis et sermonis et itineris
communis fuit. Nam comites uterque ad villulam proximam laevorsum
abierunt. Ego vero quod primum ingressui stabulum conspicatus sum
accessi et de quadam anu caupona ilico percontor: "Estne" inquam
"Hypata haec civitas?" Adnuit. "Nostine Milonem quendam e primoribus?"
Adrisit et: "Vere" inquit "primus istic perhibetur Milo, qui extra
pomerium et urbem totam colit." "Remoto" inquam "ioco, parens optima,
dic oro et cuiatis sit et quibus deversetur aedibus". "Videsne" inquit
"extremas fenestras, quae foris urbem prospiciunt, et altrinsecus fores
proxumum respicientes angiportum? Inibi iste Milo deversatur ampliter
nummatus et longe opulentus verum extremae avaritiae et sordis infimae
infamis homo, foenus denique copiosum sub arrabone auri et argenti
crebriter exercens, exiguo Lare inclusus et aerugini semper intentus,
cum uxorem etiam calamitatis suae comitem habeat. Neque praeter unicam
pascit ancillulam et habitu mendicantis semper incedit."
|
|
|
|
[22] Ad haec ego risum subicio: "Benigne" inquam
"et prospicue Demeas meus in me consuluit, qui peregrinaturum tali viro
conciliavit, in cuius hospitio nec fumi nec nidoris nebulam vererer";
et cum dicto modico secus progressus ostium accedo et ianuam firmiter
oppessulatam pulsare vocaliter incipio. Tandem adulescentula quaedam
procedens: "Heus tu" inquit "qui tam fortiter fores verberasti, sub qua
specie mutari cupis? An tu solus ignoras praeter aurum argentumque
nullum nos pignus admittere?" "Meliora" inquam "ominare et potius
responde an intra aedes erum tuum offenderim." "Plane," inquit "sed
quae causa quaestionis huius?" "Litteras ei a Corinthio Demea scriptas
ad eum reddo." "Dum annuntio," inquit "hic ibidem me opperimino", et
cum dicto rursum foribus oppessulatis intro capessit. Modico deinde
regressa patefactis aedibus: "Rogat te" inquit. Intuli me eumque
accumbentem exiguo admodum grabattulo et commodum cenare incipientem
invenio. Assidebat pedes uxor et mensa vacua posita, cuius monstratu:
"En" inquit "hospitium." "Bene" ego, et ilico ei litteras Demeae trado.
Quibus properiter lectis: "Amo" inquit "meum Demeam qui mihi tantum
conciliavit hospitem".
|
|
|
|
[23] Et cum dicto iubet uxorem decedere utque in
eius locum adsistam iubet meque etiam nunc verecundia cunctantem
adrepta lacinia detrahens: "Adside" inquit "istic. Nam prae metu
latronum nulla sessibula ac ne sufficientem supellectilem parare nobis
licet." Feci. Et sic: "Ego te" inquit "etiam de ista corporis speciosa
habitudine deque hac virginali prorsus verecundia generosa stirpe
proditum et recte conicerem. Sed et meus Demeas eadem litteris
pronuntiat. Ergo brevitatem gurgustioli nostri ne spernas peto. Erit
tibi adiacens [et] ecce illud cubiculum honestum receptaculum. Fac
libenter deverseris in nostro. Nam et maiorem domum dignatione tua
feceris et tibi specimen gloriosum adrogaris, si contentus lare parvulo
Thesei illius cognominis patris tui virtutes aemulaveris, qui non est
aspernatus Hecales anus hospitium tenue", et vocata ancillula: "Photis"
inquit "sarcinulas hospitis susceptas cum fide conde in illud cubiculum
ac simul ex promptuario oleum unctui et lintea tersui et cetera hoc
eidem usui profer ociter et hospitem meum produc ad proximas balneas;
satis arduo itinere atque prolixo fatigatus est."
|
|
|
|
[24] His ego auditis mores atque parsimoniam
ratiocinans Milonis volensque me artius ei conciliare: "Nihil" inquam
"rerum istarum, quae itineris ubique nos comitantur, indigemus. Sed et
balneas facile percontabimur. Plane, quod est mihi summe praecipuum,
equo, qui me strenue pervexit, faenum atque ordeum acceptis istis
nummulis tu, Photis, emito." His actis et rebus meis in illo cubiculo
conditis pergens ipse ad balneas, ut prius aliquid nobis cibatui
prospicerem, forum cupidinis peto, inque eo piscatum opiparem expositum
video et percontato pretio, quod centum nummis indicaret, aspernatus
viginti denariis praestinavi. Inde me commodum egredientem continatur
Pythias condiscipulus apud Athenas Atticas meus, qui me post aliquantum
multum temporis amanter agnitum invadit, amplexusque ac comiter
deosculatus: "Mi Luci," ait "sat pol diu est quod intervisimus te, at
hercules exinde cum a Clytio magistro digressi sumus. Quae autem tibi
causa peregrinationis huius?" "Crastino die scies," inquam. "Sed quid
istud? Voti gaudeo. Nam et lixas et virgas et habitum prorsus
magistratui congruentem in te video." "Annonam curamus" ait "et aedilem
gerimus et siquid obsonare cupis utique commodabimus." Abnuebam, quippe
qui iam cenae affatim piscatum prospexeramus. Sed enim Pythias visa
sportula succussisque in aspectum planiorem piscibus: "At has
quisquilias quanti parasti?" "Vix" inquam "piscatori extorsimus
accipere viginti denarium."
|
|
|
|
[25] Quo audito statim adrepta dextera
postliminio me in forum cupidinis reducens: "Et a quo" inquit "istorum
nugamenta haec comparasti?" Demonstro seniculum: in angulo sedebat.
Quem confestim pro aedilitatis imperio voce asperrima increpans: "Iam
iam" inquit "nec amicis quidem nostris vel omnino ullis hospitibus
parcitis, quod tam magnis pretiis pisces frivolos indicatis et florem
Thessalicae regionis ad instar solitudinis et scopuli edulium caritate
deducitis? Sed non impune. Iam enim faxo scias quem ad modum sub meo
magisterio mali debeant coerceri", et profusa in medium sportula iubet
officialem suum insuper pisces inscendere ac pedibus suis totos
obterere. Qua contentus morum severitudine meus Pythias ac mihi ut
abirem suadens: "Sufficit mihi, o Luci," inquit "seniculi tanta haec
contumelia." His actis consternatus ac prorsus obstupidus ad balneas me
refero, prudentis condiscipuli valido consilio et nummis simul privatus
et cena, lautusque ad hospitium Milonis ac dehinc cubiculum me reporto.
|
|
|
|
[26] Et ecce Photis ancilla: "Rogat te" inquit
"hospes." At ego iam inde Milonis abstinentiae cognitor excusavi
comiter, quod viae vexationem non cibo sed somno censerem diluendam.
Isto accepto pergit ipse et iniecta dextera clementer me trahere
adoritur. Ac dum cunctor, dum moleste renitor: "Non prius" inquit
"discedam quam me sequaris", et dictum iure iurando secutus iam
obstinationi suae me ingratiis oboedientem perducit ad illum suum
grabattulum et residenti: "Quam salve agit" inquit "Demeas noster? Quid
uxor? Quid liberi? Quid vernaculi?" Narro singula. Percontatur
accuratius causas etiam peregrinationis meae. Quas ubi probe protuli,
iam et de patria nostra et eius primoribus ac denique de ipso praeside
scrupulosissime explorans, ubi me post itineris tam saevi vexationem
sensit fabularum quoque serie fatigatum in verba media somnolentum
desinere ac nequicquam, defectum iam, incerta verborum salebra
balbuttire, tandem patitur cubitum concederem. Evasi aliquando rancidi
senis loquax et famelicum convivium somno non cibo gravatus, cenatus
solis fabulis, et in cubiculum reversus optatae me quieti reddidi.
|
|
|
|
|
